Początkowo wśród dziko żyjących koni dominowało podobne umaszczenie - bułane i myszate - z ciemną pręgą biegnącą wzdłuż grzbietu oraz pręgowanymi kończynami. Wszelkie odstępstwa od tej podlegały eliminacji drogą naturalnej selekcji. Dopiero udomowienie konia i jego chów pozwoliły w kolejnych pokoleniach utrwalić rzadko do tej pory występujące maści. Coraz większe zainteresowanie oryginalnymi maściami oraz przewidywalność wyników kojarzeń sprawiły, że hodowcy dokładają coraz większych starań w celu uzyskania całkiem nowych, ciekawych odcieni i wzorów maści. W większości przypadków maść konia nie ma dużego znaczenia w hodowli danej rasy, choć niektóre są niepożądane (dotyczy to najczęściej maści srokatej, tarantowatej, dereszowatej) i z tego powodu konie takie nie są włączane do dalszej hodowli, by nie przekazywały dalej niechcianych cech. Zdarza się, że warunkiem zaklasyfikowania konia do danej rasy jest właśnie jego maść (srokata - Paint Horse, złocisto izabelowata - Palomino, tarantowata - Appaloosa, biała - Albino). Mniejsze znaczenie, a czasem nawet bez znaczenia są jego inne cechy, takie jak wzrost czy budowa. Istnieje wiele ras koni, które od wieków posiadają typowe dla siebie umaszczenie (kare - koń Fryzyjski, siwe - kuc Camargue, bułane - Fiord, siwe lub kare - Percheron, koń Kladrubski). Jeśli w danej rasie wystąpią jakiekolwiek inne maści, nie są wpisywane do ksiąg stadnych i wykluczane z hodowli.

Kilka podstawowych informacji z zakresu genetyki

Znajomość praw dziedziczenia i genetyki w znacznym stopniu ułatwia prawidłową identyfikację maści konia, co z kolei pozwala z dużym prawdopodobieństwem przewidzieć wyniki kojarzeń, umożliwia odpowiedni dobór rodziców w celu uzyskania potomstwa o pożądanym umaszczeniu. Aby właściwie określić maść konia, warto zapoznać się z maściami jego przodków lub potomstwa - jakie cechy odziedziczył lub jakie przekazał. Jeśli jest to niemożliwe do ustalenia, z pomocą przychodzą nam badania genetyczne. Do tej pory zidentyfikowano kilkadziesiąt układów genów odpowiedzialnych za powstanie różnych maści, jednakże tylko kilka warunkuje powstanie maści podstawowych. Na kolor umaszczenia konia wpływ mają głównie takie czynniki jak: dominacja, recesywność genu czy epistaza.

• Gen dominujący – oznaczany wielką literą (np. E) - ma działanie nadrzędne, cechy reprezentowane przez ten gen zostaną na pewno wykształcone
• Gen recesywny – oznaczany małą literą (np. e) - ma działanie podrzędne, jego działanie ujawnia się jedynie w układzie homozygotycznym
• Epistaza – jeden gen „maskuje” działanie innego genu
• Układ homozygotyczny – identyczny układ genów – dominujący (EE), recesywny (ee)
• Układ heterozygotyczny – układ zawierający zarówno gen dominujący, jak i recesywny (Ee)
• Gen letalny – gen powodujący śmierć w fazie embrionalnej lub tuż po narodzeniu

Istnieją dwie podstawowe maści koni: kara (czarna) i kasztanowata (rudobrązowa). Wszelkie inne maści są rezultatem modyfikacji genu oddziaływującego na którąś z tych maści. Gen warunkujący powstanie obydwóch maści oznaczony został literą E (Extended), odpowiada on za czarną pigmentację skóry i włosów. Dla maści karej jest on dominujący (E), dla kasztanowatej - recesywny (e).

Ponieważ do powstania maści karej wystarczy tylko jedna kopia dominującego genu E, kary koń może posiadać zarówno geny w układzie heterozygotycznym (Ee), jak i parę dominujących genów w układzie homozygotycznym (EE). Jednakże kary heterozygotyczny koń (Ee) przenosi recesywny gen warunkujący maść kasztanowatą. Potomstwo pary takich koni może być więc maści kasztanowatej. Potomstwo pary koni homozygotycznych (EE) zawsze będzie maści karej.

Jednolicie czarne zabarwienie sierści, grzywy i ogona. Wyróżniamy odcienie:

• kruczy – z granatowym połyskiem
• wroni – odcień popielaty bez połysku

Wyłącznie maści karej hoduje się konie rasy Fryzyjskiej, które ze względu na swoją urodę nazywane są Czarnymi Perłami. Konie rasy Kladrubskiej i Perszerony hodowane są tylko w dwóch maściach: karej i siwej (kare Perszerony mają delikatną sierść). Kare umaszczenie preferowane jest także m.in. u kucy Fell, Merens i Dales, Noniusów, często występuje wśród Oldenburgów, koni Śląskich.

Gen E pigmentuje na czarno tylko skórę, nie sierść. Kasztanatowate zabarwienie sierści występuje więc tylko u koni posiadających recesywny gen w układzie homozygotycznym (ee), po jednym od każdego rodzica. Zatem wszystkie kasztany są homozygotami, a ich potomstwo zawsze będzie kasztanowate. Za jasne (konopiaste) zabarwienie grzywy i ogona wśród koni kasztanowatych odpowiada inny recesywny gen – F (Flaxen). Oddziaływuje on tylko na brązowy pigment w grzywie i ogonie. Widoczne efekty działania tego genu występują tylko u koni z recesywnym układem homozygotycznym (ff). Konie z dominującym układem homozygotycznym (FF) i konie heterozygotyczne (Ff) nie mają konopiastej grzywy i ogona. Konie kare przenoszą gen F, jednakże z powodu braku brązowego pigmentu nie ma widocznych efektów działania genu.

Brązowożółtawa barwa sierści w rożnych odcieniach od jasnorudego do czekoladowego, grzywa i ogon tej samej barwy lub jaśniejsze. Wyróżniamy odcienie maści kasztanowatej:

• kasztanowata (cisawa) – rudożółta w różnych odcieniach, od morelowych do miedzianych, grzywa i ogon tej samej barwy lub nieco jaśniejsze
• jasnokasztanowata – sierść słomkoworuda, ogon i grzywa jasne
• złotokasztanowata – sierść rudożółta o złocistym odcieniu, grzywa i ogon tej samej barwy lub jaśniejsze
• brunatnokasztanowata – barwa ciemnobrunatna do czekoladowej, grzywa i ogon jaśniejsze
• ciemnokasztanowata (wątrobiana) – sierść ciemnobrązowa do czekoladowej, grzywa i ogon tej samej barwy

Wyłącznie kasztanowate są Haflingery (odcień złotokasztanowaty z konopiastą grzywą i ogonem), węgierskie Gidrany, konie Fryderyksborskie, zimnokrwiste: Suffolk Punch (hoduje się je w 7 odcieniach), Comtois oraz Jutlandzkie i Szlezwickie (z jaśniejszą grzywą i ogonem). Maść kasztanowata jest jedną z najczęściej spotykanych, dominuje m.in. u koni: Budiennowskich, Fińskich, często spotykana wśród koni: Wielkopolskich, Folblutów, Angloarabów.

Maść gniada jest rezultatem działania genu A (Agouti) na czarny pigment. Gen ten ogranicza występowanie czerni głównie do takich miejsc, jak: grzywa, ogon, dolne partie nóg. Konie kasztanowate przenoszą gen A, jednak z powodu braku czarnej pigmentacji nie ma widocznych różnic pomiędzy koniem tym genem i bez niego. Konie kare nie przenoszą genu A, ponieważ występuje u nich układ homozygotyczny recesywny (aa). Potomstwo koni kasztanowatego i karego będzie gniade, jeśli koń kasztanowaty przeniósł gen A lub kary jest w rzeczywistości bardzo ciemnym gniadym błędnie określonym jako kary. Koń maści gniadej posiada dominujące geny (AE).

brązowa sierść w różnych odcieniach od jasnobrązowego do prawie czarnego, grzywa i ogon zawsze czarne. Dolne części kończyn do stawów nadgarstkowych i skokowych przeważnie czarne. Wyróżniamy odcienie maści gniadej:

• jasnogniada – sierść jasnobrązowa o żółtawym odcieniu, na brzuchu i w pachwinach jaśniejsza, często brak wyraźnego zabarwienia kończyn. W odcieniu tym zdarzają się konie „zielononogie” mające zabarwienie kończyn szarozielony, grzywa i ogon bywają w siwiźnie
• gniada – sierść brązowa, nieraz o odcieniu wiśniowym
• ciemnogniada – sierść ciemnobrązowa, często z ciemniejszymi „jabłkami”
• skarogniada – sierść prawie czarna, często o odcieniu grafitowym lub granatowym. Na nozdrzach, w pachwinach oraz wewnętrznej stronie kończyn sierść jest jaśniejsza, brunatna lub żółtawa, tzw. podpalanie

Wyłącznie maści gniadej hoduje się konie rasy Cleveland Bay. Gniade umaszczenie (w różnych odcieniach) przeważa też u takich ras jak: Clydesdale, Shire, Achał-tekińska (konie tej rasy mają delikatną sierść z metalicznym połyskiem), Alter Real, kuc Dartmoor. Obok kasztanowatej jest to jedna z najczęściej występujących maści.

W rzeczywistości maść siwa nie jest barwą, tylko wadą komórek w cebulkach włosowych nie potrafiących produkować pigmentu. Konie siwe rodzą się innej maści, lecz na powiekach i wokół oczu mają pojedyncze białe włosy. Z każdą zmianą sierści coraz bardziej bieleją, tak że w wieku ok. 10 lat często są całkiem białe. Później często dostają „hreczki” – brunatnych plamek na białej sierści. Źrebię będzie siwe tylko wtedy, gdy przynajmniej jeden z rodziców był tej maści. Koń może siwieć z każdej jednolitej maści, a także z dereszowatej, tarantowatej i srokatej (koń siwosrokaty pod plamami maścistymi ma ciemną skórę, a pod białymi - niepigmentowaną). Siwy - G (Gray) jest dominującym genem, więc potrzebna jest tylko jedna kopia tego genu do uzyskania konia siwego. W układzie homozygotycznym (GG) może wystąpić tylko siwe potomstwo, natomiast w układzie heterozygotycznym (Gg) może wystąpić zarówno potomstwo siwe jak i innej maści.

Na ciemnej skórze białe włosy z domieszką włosów zabarwionych, grzywa i ogon białe, szare na końcach rozjaśnione, białoczarne lub nawet czarne. W zależności od stopnia wysiwienia oraz maści z jakiej koń siwieje rozróżnia się odcienie maści siwej:

• ciemnosiwa – sierść barwy burej
• jabłkowita, szpak – sierść szara w jaśniejsze plamki
• szpak miodowy – siwiejący z kasztana, sierść rdzawobiała
• szpak różany – siwiejący z gniadego, sierść brunatnobiała
• jasnosiwa – biały z przyciemnieniem na zadzie i nogach
• mlecznosiwa – całkiem biała
• dropiata – biała przysypana drobnymi rudymi lub czarnymi kropkami

Wyłącznie maści siwej są kuce Camargue, które do dziś żyją na wolności w południowej Francji. Tylko siwe (lub kare) są wspomniane już konie Kladrubskie i Perszerony. Siwa maść preferowana jest u koni Lipicańskich, dominuje u koni Andaluzyjskich, Arabskich (zwłaszcza szczep Saklavi), Angloarabów Shagya.

Rzadko występująca maść, powstająca w wyniku działania genu dominującego W (White). Jedna kopia tego genu wystarczy, aby zdominować wszystkie inne geny warunkujące pigmentację skóry i włosów. Pigment natomiast występuje w tęczówce oczu, które nigdy nie są czerwone. Z tego powodu wśród koni nie występują prawdziwe albinosy. W układzie homozygotycznym (WW) gen ten jest letalny, dlatego wszystkie białe konie posiadają heterozygotyczny układ genów (Ww).

Konie maści białej mają jasną (różową), niepigmentowaną skórę, białą sierść, grzywę i ogon, zwykle jasnoniebieskie, orzechowe lub brązowe oczy, kopyta w kolorze rogu – jasnożółte. Źrebięta tej maści rodzą się białe.

Jedyną rasą maści białej jest Albino (jednak aby uniknąć skojarzeń z albinizmem zmieniono nazwę na American White Horse). Kryterium kwalifikującym konia do tej rasy jest w zasadzie wyłącznie maść, co sprawia, że konie tej rasy są zróżnicowane pod względem eksterieru. Poza tym maść biała może wystąpić w każdej innej rasie.